Upadłość konsumencka a majątek małżonków
Opublikowany
Wpływ upadłości na majątek małżonków reguluje m.in. przepis art. 124 ustawy prawo upadłościowe. Regulacja ta dotyczy nie tylko osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami, ale także przedsiębiorców, osób prowadzących działalność w formie spółki cywilnej, wspólników osobowych spółek handlowych (które ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym majątkiem) oraz wspólników spółki partnerskiej. Przepis ten dotyczy zatem małżonków wszystkich osób fizycznych, które mogą ogłosić upadłość.
Przypomnieć można, że zgodnie z przepisem art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Wskazany wcześniej przepis prawa upadłościowego stanowi, że z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków ustaje wspólność ustawowa małżeńska, a majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości. Powtórzenie regulacji o ustaniu wspólności ustawowej w razie upadłości małżonka ujmuje przepis art. 53 § 1 k.r.o.
Wejście w skład masy upadłości całego majątku wspólnego małżonków jest uregulowaniem surowym dla małżonka upadłego. Nie jest przy tym koniecznym, ażeby zgłoszony w upadłości dług był długiem wspólnym dla małżonków, np. z tytułu wspólnego kredytu czy pożyczki. O istnieniu zgłoszonego długu drugi z małżonków mógł nawet nie wiedzieć lub nie wyrażał zgody na jego zaciągnięcie (co przewiduje przepis art. 41 § 1 k.r.o.).
Uprawnienie jakie posiada małżonek upadłego to prawo do zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym. Inaczej zatem – niż gdyby istniała rozdzielność majątkowa – małżonek upadłego nie może domagać się wyłączenia z masy upadłości udziału w majątku wspólnym.
Nie jest też możliwym ratunek udziału małżonka upadłego poprzez podział majątku, gdyż po ogłoszeniu upadłości podział majątku nie jest dopuszczalny. Po ogłoszeniu upadłości to syndyk zarządza majątkiem.
Poza majątkiem wspólny małżonków oczywiście w skład masy upadłości wchodzi także majątek osobisty upadłego małżonka – jeśli taki posiadał. Majątek osobisty drugiego tz małżonków nie wchodzi w skład masy upadłości. Należy jednak poczynić tę uwagę, że majątek osobisty małżonka, który nie ogłasza upadłości, może zostać włączony do masy upadłości – zgodnie z domniemaniem ujętym w przepisie art. 69 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe. Domniemanie to polega na tym, że to co jest w posiadaniu upadłego należy do upadłego. W takim przypadku jednak małżonkowi upadłego przysługuje prawo domagania się wyłączenia takiej rzeczy – na podstawie przepisów art. 70–74 ustawy prawo upadłościowe.
Można dopowiedzieć, że prawo małżonka upadłego do zgłoszenia wierzytelność z tytułu udziału w majątku w wspólnym, co do zasady odnosi się do połowy tego majątku. Zgodnie bowiem z przepisem art. 43 § 1 k.r.o., udziały w majątku wspólnym są równe. Małżonek upadłego może jednakże posiłkować się przepisem art. 43 § 2 i 3 k.r.o. i domagać się ustalenia nierównych udziałów – jeśli oczywiście istnieją ku temu podstawy.
Przyjąć należy, że wierzytelności małżonka upadłego traktowane są na równi z wierzytelnościami z kategorii drugiej (art. 342 ust. 1 pkt 4). Małżonek upadłego jest zatem traktowany jak przeciętny wierzyciel i może nie uzyskać spłaty lub spłatę jedynie w części.
Wspomnieć też można, że zgodnie z ustępem 4 art. 124 p.u. istnieje domniemanie, że majątek wspólny, który powstał w okresie prowadzonej przez upadłego działalności gospodarczej, został nabyty właśnie z dochodów uzyskiwanych z tej działalności. To domniemanie nie oznacza natomiast nierówności udziałów w majątku wspólnym.
Ogłoszenie upadłości przez jednego z małżonków ma zatem poważne konsekwencje dla całego majątku wspólnego. Przed ogłoszeniem upadłości warto jest mieć powyższe na uwadze. Można także przemyśleć podjęcie ewentualnych działań odnośnie majątku jeszcze przed ogłoszeniem upadłości. Jednym z wielu możliwości jest doprowadzenie do rozdzielności majątkowej, aby majątek nie był objęty wspólnością. Takie działania także należy przemyśleć, a więcej o rozdzielności majątkowej w kontekście upadłości jednego z małżonków omawiam tutaj.
Upadłość konsumencka a intercyza
Kancelaria oferuje pomoc prawną w zakresie upadłości konsumenckiej, a w szczególności w zakresie współpracy z mecenas Mileną Bernacką-Stachniałek, która jest także syndykiem (doradcą restrukturyzacyjnym) i specjalistką w zakresie upadłości – winfin.pl