Spłacanie kredytu po rozwodzie przez jednego z byłych małżonków
OpublikowanyPowszechną jest sytuacja zawarcia umowy kredytu w trakcie trwania małżeństwa i braku całkowitej spłaty przed rozwodem. W wielu przypadkach byli małżonkowie nie chcą już utrzymywać wzajemnych relacji, jednak nadal obciąża ich wspólny kredyt. Sąd swym orzeczeniem nie podzieli długu, bowiem podziałowi podlegają jedynie aktywa. Możliwym jest kształtowanie relacji w zakresie spłat pomiędzy byłymi małżonkami w drodze ugody, jednak ta wymaga woli obu stron. Spłacanie kredytu po rozwodzie przez jednego z byłych małżonków może być natomiast przedmiotem rozliczeń w ramach podziału majątku albo roszczeń o zapłatę, gdy podział został już dokonany.
Z praktyki wynika, że problem wspólnego kredytu najczęściej wynika z uprzedniego zakupu przez małżonków wspólnej nieruchomości. Po rozwodzie, z oczywistych powodów, byli małżonkowie nie chcą już zamieszkiwać wspólnie i dążą do podziału majątku. W tej sytuacji powstają wątpliwości związane z tym, kto jest zobowiązany do spłaty kredytu, gdy jeden z małżonków już nie mieszka w nabytej nieruchomości, a także jak rozliczyć spłaty rat kredytu, dokonywane wyłącznie przez jednego z małżonków. Gdy nie jest możliwe zawarcie odpowiednio zredagowanej ugody, to kredyt zazwyczaj będzie ciążył na każdym z małżonków, a bank będzie mógł egzekwować jego spłatę od każdego z małżonków, na zasadzie solidarności dłużników. Zazwyczaj bowiem w umowach kredytowych zawieranych przez kilka osób (kilku dłużników), znajduje się postanowienie o tym że do czasu zupełnego zaspokojenia banku dłużnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za spłatę zadłużenia. Właśnie przepisy dotyczące solidarności zobowiązań będą w znakomitej większości spraw regulowały sytuację powstałą po rozwodzie.
Zanim jednak poruszę kwestię rozliczeń pomiędzy dłużnikami solidarnymi, to trzeba zwrócić uwagę, że od chwili ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, w świetle przepisu art. 46 k.r.o., do majątku byłych małżonków stosuje się przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Oznacza to, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, istniejąca dotychczas wspólność majątku (współwłasność ustawowa małżeńska – łączna), przekształca się we współwłasność ułamkową, jednak z pewnymi odmiennościami wynikającymi z:
– możliwości sądowego ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 2 i 3 k.r.o.),
– ewentualnych roszczeń o zwrot nakładów i wydatków (art. 45 § 1 zd.1 i 3 k.r.o.),
– roszczenia o podział majątku wspólnego.
Uwaga to ma niezwykle istotne znaczenie ponieważ trzeba odróżnić, podstawę ewentualnych roszczeń z tytułu spłacania kredytu po rozwodzie przez jednego z byłych małżonków według chwili:
1. do podziału majątku,
2. od podziału majątku.
Ad. 1.
Jeśli chodzi o rozliczenia spłaty kredytu do chwili podziału majątku to warto wskazać na pogląd wyrażany w tej kwestii przez Sąd Najwyższy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 roku, IV CSK 429/09), a mianowicie że:
„jeżeli wnioskodawca po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem majątku wspólnego, spłacił z własnych środków dług, który powstał w trakcie trwania wspólności ustawowej i był długiem wspólnym małżonków, albo jednego z nich, ale w związku z majątkiem wspólnym, to taki dług, zgodnie z art. 686 k.p.c. w związku z art. 567 § 3 k.p.c., powinien zostać rozliczony w ramach podziału majątku wspólnego”
Podobne uwagi zostały także wyrażone w następujących orzeczenia Sądu Najwyższego: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1976 roku, III CRN 83/76, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2009 roku, II CSK 390/08.
Biorąc po uwagę powyższe, spłata kredytu dokonywana przez jednego z byłych małżonków do chwili podziału majątku stanowi nakład na majątek wspólny z majątku osobistego na majątek wspólny. Zgodnie zaś z przepisem art. 45 § 1 i 2 k.r.o., byli małżonkowie mogą dochodzić wydatków i nakładów dokonanych na osobistego na majątek wspólny przy podziale majątku wspólnego.
Ad. 2.
Jeśli podział majątku został już dokonany, a tylko jedna ze stron spełnia (lub spełniła) świadczenie, które zostało rozłożone na raty, to możliwym jest rozliczenie kwot zapłaconych ponad swoją część, dochodząc ich zwrotu od współdłużnika (byłego małżonka) na drodze powództwa.
Zakładając, że zobowiązanie dotyczy wspólnego mienia stron, to zastosowanie może znaleźć przepis art. 376 § 1 zdanie 2 k.c., który stanowi, że:
„Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.”
W przypadku zatem, gdy podział majątku został już dokonany, a tylko jeden z małżonków spłaca kredyt, to może on żądać zwrotu części spłaconej samodzielnie należności. Co istotne roszczenie to powstaje po spłacie każdej z rat, za którą odpowiedzialność ponosi także drugi z małżonków.
Powyższa problematyka wymaga także, aby pamiętać o terminach przedawnienia dochodzenia roszczeń o zwrot części zapłaconego samodzielnie kredytu.
Adwokat Paweł Stachniałek prowadzi prywatną praktykę adwokacką w sprawach o podział majątku po ustaniu małżeństwa oraz rozliczeń pomiędzy byłymi małżonkami.
Więcej w zakresie podziału majątku możesz przeczytać tutaj:
Na temat rozwodu możesz przeczytać więcej poniżej: